Podziemne Miasto na Wyspie Wolin

---

Historia (1935–1945)

Historia Batterii Vineta rozpoczyna się w 1935 roku, gdy dowództwo Kriegsmarine podjęło decyzję o wzmocnieniu obrony portu wojennego w Świnoujściu, które do 1945 roku nosiło nazwę „Swinemünde”. Budowa baterii nadbrzeżnych miała na celu złamanie postanowień traktatu wersalskiego. Po nabyciu odpowiednich terenów oraz materiałów budowlanych od lokalnego leśnictwa, prace budowlane rozpoczęły się i trwały przez 3 lata, aż zakończyły się w 1938 roku. Pierwsi niemieccy żołnierze zajęli swoje miejsca już w 1939 roku. Nazwa „Vineta” nawiązuje do legendarnego wikinga miasta Wineta.

Nowo powstała bateria obejmowała 7 schronów, które dzieliły się na obiekty bojowe oraz pomocnicze. Schrony bojowe umiejscowione były na najwyższej wydmie, co znacznie zwiększało ich zasięg ostrzału, natomiast schrony pomocnicze zlokalizowano tuż u podnóża wydmy, co zapewniało im dodatkową ochronę przed ostrzałem artyleryjskim z morza.

Schrony pomocnicze

• schron maszynowni – jednokondygnacyjny obiekt, w którym znajdowały się agregaty prądotwórcze oraz studnia, zapewniająca dostęp do wody dla wszystkich schronów i budynków,
• schron amunicyjny – znajdował się w odległości około 50 metrów od schronu maszynowni i pełnił funkcję magazynu amunicji. Został zniszczony przez Niemców w maju 1945 roku.

Schrony bojowe

• koszarowo-bojowe („Anton”, „Cäsar”, „Dora”, „Emil”) składały się z dwóch części. Pierwsza z nich, zlokalizowana bliżej głównego wejścia, była częścią koszarową, gdzie znajdowały się pomieszczenia dla 28 żołnierzy, w tym pokój dla jednego oficera, pomieszczenie dla trzech podoficerów, a także dwa pokoje dla dwunastu marynarzy każdy. Druga część to obiekt bojowy, który zawierał barbety działa 15 cm SK C/28 z własnym, wzmocnionym fundamentem oraz magazyny na około 600 sztuk amunicji oraz zapalniki. Obie części były oddzielone korytarzem, który spełniał funkcję śluzy przeciwpożarowej, zamykanej na dwie pary stalowych drzwi,
• schron dowodzenia – stanowił jedyny dwukondygnacyjny obiekt w całej baterii. Nie był wyposażony w broń, gdyż pełnił rolę centrum kierowania ogniem całej baterii. Dysponował dwoma peryskopy do obserwacji Zatoki Pomorskiej oraz dalmierzem artyleryjskim, który służył do obliczania odległości między działami a wrogimi okrętami. Podzielony był na dwie strefy, które mieściły się na różnych piętrach. Górne piętro miało funkcję centrum kierowania ogniem, podczas gdy dolne mieściło pomieszczenia koszarowe, ambulatorium oraz toaletę. Warto dodać, że przyrządy optyczne były chronione stalową kopułą pancerną, ważącą przeszło 60 ton, która przetrwała do dzisiaj.

Historia 1945–2014

W wyniku zajęcia Świnoujścia przez wojska radzieckie, bateria forteczna przeszła dokładne przeszukiwanie, rozminowanie i szczegółowe skatalogowanie wszystkich jej komponentów. Po upływie kilku miesięcy obiekt został przekazany Wojska Polskiemu. Na początku brakowało zarówno odpowiednich środków, jak i koncepcji co do możliwości wykorzystania poniemieckich schronów.

Dopiero w latach 60. XX wieku, po zmianie doktryny wojennej Układu Warszawskiego, podjęto decyzję o przekształceniu obiektów w tzw. Wysunięte Stanowisko Dowódcy Frontu Północnego (Polskiego). Rozpoczęto wówczas kompleksową przebudowę całego kompleksu schronów. Obiekty wyremontowano i dostosowano do ówczesnych wymagań pola walki, a pięć z nich połączono systemem podziemnych korytarzy o łącznej długości 1492 metrów.

W szczególności warto zwrócić uwagę na:

• Schron maszynowni (nr 10 155) – ten obiekt przeszedł gruntowną modernizację i został wyposażony w dwa generatory prądu o łącznej mocy 180 kW (agregat Skoda-Metz 80 kW oraz agregat Wola 100 kW). Wnętrze schronu zawierało pomieszczenia akumulatorowni, hydroforni, generatorów, zbiorniki na paliwo oraz izbę żołnierską. Według relacji rezerwistów, dopiero w latach 80. XX wieku zainstalowano tam toaletę.
• Schron amunicyjny – obiekt ten został wysadzony w powietrze w maju 1945 roku i od tego czasu nie był remontowany.
• Schron A (nr 10 150) – za czasów PRL przekształcony w schron radiowy (nadajniki).
• Schron B (nr 10 151) – pełnił funkcje schronu dowodzenia.
• Schron C (nr 10 152) – wykorzystywany jako schron obrony przeciwchemicznej z ambulatorium.
• Schron D (nr 10 153) – obiekt radiowy (odbiorczy), w którym zlokalizowane było Radiowe Centrum Odbiorcze.
• Schron E (nr 10 154) – służył jako stołówka oraz kasyno oficerskie.

Obiekt został oznaczony numerem jednostki wojskowej JW 8646, co czyniło go jednym z najbardziej tajnych w Polsce. Brał on udział w licznych ćwiczeniach organizowanych przez Układ Warszawski oraz Wojsko Polskie. Złoty okres działalności obiektu przypada na lata 70. XX wieku. W miarę upływu czasu, kierownictwo SZ PRL zrozumiało, że utrzymywanie tak dużego obiektu fortecznego w perspektywie ewentualnego konfliktu nuklearnego nie jest uzasadnione (ze względu na dane wywiadowcze, które sugerowały, że na Świnoujście mogła spaść głowica nuklearna o mocy 50 kiloton). Każdy kolejny rok przynosił spadek znaczenia tego miejsca.

W latach 80. XX wieku kompleks przekształcony został na Stanowisko Dowódcy Marynarki Wojennej, a w latach 90. stał się Stanowiskiem Dowódcy 8. Flotylli Obrony Wybrzeża. Ostatnie duże ćwiczenia, w których uczestniczyła jednostka JW 8646, miały miejsce podczas operacji Anakonda 95.

W 2007 roku Wojsko Polskie postanowiło wycofać się z dalszego utrzymywania obiektu, z uwagi na jego przestarzałość oraz wysokie koszty eksploatacji. Rozważano dwie możliwości: demilitaryzację połączoną z kosztownym wysadzeniem w powietrze lub przekazanie obiektu instytucji pożytku publicznego (takiej jak wspomniane Muzeum Obrony Wybrzeża w Świnoujściu).

Pasjonaci z Muzeum zdecydowali się na to wyzwanie i po ponad czterech latach starań o przejęcie obiektu, 31 stycznia 2013 roku JW 8646 została skreślona z listy obiektów wojskowych, stając się filią MOW w Świnoujściu.

Atrakcja turystyczna

W ciągu zaledwie pięciu miesięcy, zespół pracowników Muzeum Obrony Wybrzeża zrealizował niezwykle ambitny projekt, który zakończył się otwarciem obiektu znanego jako „Podziemne Miasto na Wyspie Wolin”.

W ramach tego przedsięwzięcia turyści mieli okazję zwiedzać schron maszynowni, schron A, który został przekształcony w obiekt Kriegsmarine z czasów II wojny światowej, oraz schron B, przeznaczony do dowodzenia. W tym ostatnim miejscu przedstawiono odkrytą w archiwach wojskowych mapę, dotyczący planu III wojny światowej.

W miarę upływu czasu, muzealnicy przyczynili się do poszerzenia oferty, udostępniając dodatkowe obiekty, w tym schron D. Podziemne Miasto zyskuje na popularności i wciąż rozwija się oraz rozbudowuje, co jest możliwe dzięki prywatnym funduszom. Warto zaznaczyć, że Muzeum Obrony Wybrzeża w Świnoujściu pozostaje prywatnym przedsięwzięciem, które nie otrzymuje żadnych dotacji.

---

Oceń: Podziemne Miasto na Wyspie Wolin

---